Albanië 2000

Verslag Tournee Albanië
5–10 december 2000

Meatball & van de Camp gaat naar Albanië. Voor de tweede keer zijn ze uitgenodigd op het Internationale theaterfestival in Elbessan. Zij spelen daar hun voorstelling ‘Het geheim van de graal’.
En ze geven een circustraining aan kinderen van de lagere school. Wat uitmondt tot een gezamenlijke circus-show op de zaterdag.
Hier een kort reisverslag.


Dinsdag 5 december
Vijf mensen op Schiphol met een vracht aan tassen en koffers.
In de grote kartonnen doos zit de circusfiets.
In de tassen: jongleerballen, het onderstel van het loopkoord,
kostuums, sjaaltjes, knotsen, diabolo’s, stelten, een mini-fiets.
Circustheater Meatball & van de Camp gaat naar Albanië.

Het vliegtuig heeft in Amsterdam twintig minuten vertraging.
Dat betekent geen aansluiting in Budapest.
Dat betekent een dag later aankomen in Albanië.

Budapest
Janpier en Piet repeteren de teksten nog eens.
De belangrijkste scènes gaan in het engels.
Her en der een woordje Albanees ertussen.
Het Albanese publiek moet het straks goed kunnen volgen.

Woensdag 6 december
In Albanië schijnt de zon. Het vliegveld is eenvoudig en klein. Met een slakkengang worden de reizigers doorgelaten. Veel uniformen om de ingevulde doorgangsbewijzen te controleren.
Achter de douanepoort een menigte van sjouwers en taxichauffeurs.
Meatball & van de Camp wordt opgehaald door Baskim, de taxi-chauffeur die ook bij het festival hoort. Gisteren heeft hij ook gewacht, voor niets. Toch is zijn humeur stralend.
Zijn dochters zullen deze week voor tolk spelen.
De grote kartonnen doos moet op het dak van de bus. Met vele meters theatertape wordt hij vastgeplakt. Laat het a.u.b. niet gaan regenen.

In Elbessan is het donker. Ze rijden door een wijk zonder verlichting. Alle cafeetjes hebben kaarslicht. In het midden van de weg grote tonnen met vuur erin. Er is een tekort aan elctriciteit in Albanië. De wijken in Elbessan krijgen om beurten twee uur electriciteit.
Voor de rest is het behelpen met kaarsen en campinggasjes.

Theater Scampa
De ontvangst is erg hartelijk.
Bij binnenkomst roept men ‘Ollanda, Ollanda!’
Vooral Adonis, artistiek leider van het festival, toont zich verheugd.
Maetball & van de Camp confronteert de Albanese kijker met een andere vorm van theater maken.

De theaterzaal. Rode pluchen stoelen. Bolvormige balcons. In de hoeken staan gaskachels te loeien. Vergane glorie.
Een podium dat kraakt. Een lichtinstallatie die handmatig wordt bediend; hendels en enge draden waar veel stroom op zit.
Een zaal voor theatermakers, recensenten en theaterstudenten.

Een acht-daags internationaal theaterfestival. De Albanezen zijn jaren afgesloten geweest van de buitenwereld. Dit festival is een inhaalslag. Naast het tradtionele theater mogen er niewe stijlen en stukken worden vertoond. In het programma zitten stukken van Becket en van David Mamet. Buitenlandse groepen zijn afkomstig uit Argentinië, Engeland en Holland.

Subsidie voor theatergroepen is er nauwelijks. Een groep zoekt sponsors om te kunnen spelen.

Dritan Pajenga is de contactpersoon voor het cultureel centrum en de scholen. Hij heeft geregeld dat Piet en Janpier een circustraining aan kinderen kunnen geven. De meegesjouwde circusatrributen blijven op de school achter. Zo kunnen de kinderen er mee blijven werken.

Een circus-show met kinderen.
In het midden van de stad.
Op een groot houten podium.
Om vijf uur ’s middags op zaterdag.
Dan flaneren er veel mensen.
Dat was de bedoeling.


Donderdag 7 december
De school heeft 1200 leerlingen.
Door een tekort aan lokalen deelt men de lestijd als volgt in:
Van 6 tot 10 jaar oud krijgt les van 8.00 – 13.00 uur.
Van 10 tot 12 jaar oud krijgt les van 13.00 – 17.00 uur.
En er is een kleuterklas.

De directrice Elida Gaby houdt een welkomstwoordje.
De school kende een circustraditie.
De gymnastiekeraar was vroeger Olympisch kampioen.
Men is blij om de traditie weer nieuw leven in te blazen.

In het gymnastieklokaal volgt een demonstratie.
Veel ritmtische gymnastiek, alles keurig op tel.

Piet en Janpier geven de circustraining;
Van acrobatiekoefeningen tot levende piramide.
Van jongleren tot fietsen op monocycles.
Steltlopen, koorddansen, alles komt aan bod.
De kinderen zijn enthousiast en leergierig.

De kinderen worden daarna ingedeeld in groepjes.
Morgen zullen ze zelfstandig verder oefenen.

Het hotel ligt net buiten de stad.
Het is er stil en leeg. Het personeel is erg vriendelijk.
Altijd bereid om iets te eten te maken.
Meestal op een groot houtskoolvuur.
Specialiteit: geroosterde kaas met kilo’s zout erover.
Het decor moet worden afgebouwd.
Vanuit Nederland zijn er bouwtekeningen verzonden.
Decorbouwer Rapuch heeft alles keurig in elkaar getimmerd.
Geen moeite is hem teveel.
Hij werkt gestaag door in zijn werkplaats.
In het midden staat een enorme zaagmachine.
Er rond omheen; een ravage aan oude decorstukken.
Je weet maar nooit wat er nog van pas komt.

Het is ijskoud op het toneel en in de werkplaats.
Maar iedereen werkt rustig door. En met zichtbaar plezier.

Het lichtplan wordt aangepast. Het is een heel karwei
om al die grote lampen in te stellen. Alles is handwerk.
Gelukkig zijn de lampen via loopbruggen te bereiken.

Vrijdag 8 december
Nog even snel affiches brengen naar de school.
De show vindt plaats op het schoolplein.
Alle kinderen uit de buurt zijn uitgenodigd.

11.00 uur Theater Scampa
Meatball & van de Camp speelt Het geheim van de graal.
Er wordt veel gelachen.
Piet en Janpier werken als bezetenene.
Het is geen gemakkelijke zaal om in te spelen.
En na afloop welverdiend applaus.
Vijf televisiestations verdringen zich om de makers.
Allemaal willen ze een interview.

Worskhop voor theaterstudenten
Hoe is het stuk tot stand gekomen? Vragen de studenten.
Is het commedia dell `arte?
Indrukwekkend al die rollen door twee personen.
Verrassend om te zien hoe de spelers van rol veranderen.
Gek om dat openlijk op het toneel mee te maken.

Janpier en Piet wisten:
- dat er circusacts in voor moesten komen
- dat het de mythe rondom Parcival moest worden
- dat het accent zou liggen op verhouding jong en oud
- dat er liedjes in moesten
- dat al deze middelen en scènes vloeiend in elkaar
over moeten lopen.
Maar vooral belangrijk is:
Wij willen laten zien hoe je met een uiterst fysieke manier van theater maken zoals acrobatiek, toch nog emotionaliteit over kunt brengen.

Theater is nooit techniek alleen.
Na het oefenen van diverse circustechnieken
worden de ‘acts’in een dramatische context geplaatst.
De studenten mogen die bedenken.
Wanneer sleep je iemand over je schouder mee?
- al het je vriendin is die heel dronken werd op een feestje
- als je iemand moet redden die bewusteloos is
- als je geen tegenspraak duldt; meekomen jij en wel nu!
De studenten doen het allemaal. Aanvankelijk een beetje lacherig.
Het eindgesprek is heel serieus. Wanneer het ene personage weet wat
het van de ander wil, gebeurt er iets; er is interactie. Er zijn wederzijdse belangen
en dan wordt zelfs een hilarisch meeslepen van spannend tot heel ontroerend.

Later in de week zullen de studenten nog geregeld
Meatball & van de Camp opzoeken.
- om te praten over theater
- om visies uit te wisselen
- om te vertellen over de situatie in eigen land
- om de gespeelde stukken in het festival te bespreken.
- om te weten te komen over de theatersituaties elders

Wandeling in Albanees realisme.
Veel handel op straat: tweede, derde, vierdehands spullen.
Oude Mercedessen en ezelskarren.
Een rij mannen voor een kraampje.
Een rij om hun wegwerpaansteker te laten repareren.
Nieuw vuursteentje, extra gas, klaar is kees.
Kinderen op de markt , op de straat.
Hoeven zij niet naar school?
Lachende gezichten. Slechte gebitten.
De rijkdom van de stad Elbessan
bestaat uit de prachtige bergen er omheen.


Zaterdag 9 december
Ieder dag in theater Scampa begint met een persconferentie.
om de voorstellingen van de dag ervoor te bespreken.
Rijen tafels, er wordt veel gerookt en koffie gedronken.
De leiding van het festival, de tolken, de theatergoeroes, docenten van de theaterschool, wat studenten, collega-acteurs en de televisie.
Dit is de tweede keer dat dit internationale theaterfestival wordt gehouden.
Dat betekent opbouw en continuïteit. En dat vraagt ook om
kritische kanttekeningen.
Hoe is de uitwisseling? Wat leert men van elkaar? Waar moet het naar toe?
Het jaar van de verantwoording.
De toon is overwegend serieus. Men bestookt elkaar en probeert elkaar te overtuigen. Ook hier is vernieuwing een toverwoord..
De aanwezigen zijn zeer betrokken en begaan met het festival.
Het is duidelijk dat niemand dit wil missen.
En de buitenlandse gasten? Zij zijn broodnodig.

11.00 uur
Op het schoolplein staan al een kleine honderd kinderen te wachten.
Straks treden de clowns Ko en Lou op.
En de kinderen van de school zelf.
Janpier en Piet verkleden zich.
De kinderen worden geschminkt.
Iedereen is zover, het eerste circusmuziekje klinkt en dan...
valt de electriciteit uit.
Elbessan, december 2000. Het is niet anders.
De clowns redden de show door muziek te maken op kleine toeters.
Het publiek klapt enthousiast mee.
De show is een groot succes:
- levensgevaarlijke stunts op de grote circusfiets
- clowneske acrobatiekoefeningen: Ko staat opeens
zomaar op het hoofd van Lou. Hoe doen ze dat nou?
De kinderen jongleren, dansen, lopen stelt,
Blanceren over het koord.
Deze show is van iedereen. En deze circusshow straalt niet alleen plezier uit,
maar ook kwaliteit.

De directrice is erg blij.
Met het resultaat.
En met de circusspullen die achterblijven.
De gymleraar zal met ze door blijven oefenen.
En is een uitwisseling met Nederlandse kinderen mogelijk?
Deze samenwerking mag nog niet zijn afgelopen.

Op visite
Het theatergezelschap is uitgenodigd door Baskhim, de taxichauffeur, om hem en zijn familie thuis op te zoeken.
De flat is klein en heel netjes. In de hal staan wasmachine en koelkast. Stromend water is er alleen in de badkamer. In de huiskamer staat een enorm bankstel. Een tafel wordt aangesleept vol schalen met vers fruit en met noten. De oudste dochter komt met foto’s uit Engeland. Zij was daar, ook een soort uitwisselingsprogramma. De vrouw van Baskhim is lerares. Toch is het moeilijk om met twee inkomens rond te kunnen komen.
De dochters willen graag reizen en in Nederland op bezoek komen.

Zondag 10 december
De laatste dag.
Tijdens het ontbijt staat opeens decorbouwer Rapuch voor Meatball & van de Camps neus. Met cadeautjes. En willen ze misschien een borrel?
Dat niet, maar wel toosten op een hartverwarmende samenwerking.
In de middag wordt ind e foyer van het theater van de andere theatermakers afscheid genomen.
‘ Tot volgend jaar,’ fluistert men. Hoopt men. Wie weet, het zou mooi zijn als dit contact niet zomaar verloren gaat.